(兒童種痘,無論何國,皆有法律以為規定。第一期於生後三月至十二月,第二期於兒十歲時由官公吏諭示日期,俾得為此,丙子(1936)二月,邦兒二歲鬥兒十歲,同時種痘,稱善感焉。其種痘證書別令收藏未敢或失,以他年入學需此故耳。)
兒童種痘1時,諭示須謹記。痘毒無能免,此法稱善治。學理難言喻,躬行2濟且利。春雨二月寒,刀圭3憑一試。審視兒臂膊,微痕可三四。善感4五六日,漿5成如赤痣。肥澤6氣有餘,光潤色無愧。大吉兆斯彰,旬日7痂可致。如此毒遂清,天然痘何悸。人生尚清白,誰識濁有自。善保父母身,伏毒莫言忌。十年一再種,願併清厥志。
【題解】
本詩為五言古詩,收入《黃樓詩鈔》。此詩是詩人描寫兒子接種牛痘疫苗,預防天花的過程。天花,是一種烈性傳染病,常常致人於死。明治29年(1896)後藤新平首先建議在臺灣預防接種以杜絕天花。隨著日本殖民政權的穩定,公共衛生和醫療制度也逐漸建立,接種牛痘疫苗便是一例。大正15年(1926)以後,進入公學校就讀的必備文件之一,便是牛痘接種證明。此詩先明白交代接種牛痘的時間,百姓只要遵照官方公佈的時間接種牛痘,便能有效預防天花。其次描述種痘後的良好反應,大約十日脫痂痊癒,便大功告成。最後詩人大力讚揚日本政府實施預防接種的政策,使人民不必再畏懼天花這一可怕的傳染病。此詩配合序文,翔實敘述種痘時間與種痘過程,反映日治時期臺灣醫療的面向,有助後人瞭解日治臺灣的醫療衛生觀念。
【作者】
黃水沛(1884-1959)。見〈麻疹〉。
【注釋】
1. 種痘:牛痘疫苗接種,以預防天花。
2. 躬行:親身實踐。
3. 刀圭:藥物,此指疫苗接種。
4. 善感:良好反應。
5. 漿:含有牛痘的溶液。
6. 肥澤:形體肥碩豐潤。
7. 旬日:十日為一旬,此指十日。
【延伸閱讀】
1. 林豪〈逐疫行〉,《全臺詩》第玖冊。
2. 洪繻〈檢疫嘆〉,《全臺詩》第拾柒冊。
3. 許夢青〈苦疫行〉,《全臺詩》第拾玖冊。
(余育婷)