紅日旗翻萬戶間,嵩呼1聲撼四圍山。清風一路城南暮,幾伴醉人狂舞還。(羈旅東人2,每遇改歲,稱賀會飲,亂醉高歌,狼籍路上,為巡警保護者,不下數百人。所謂軍政習氣3未消歟?抑太平之象歟?)(其二)
爆竹朝來處處鳴,門聯新飾舊王正4。春風暖入屠蘇5裡,人手紅箋去市城。(臺民雖揭旭旗6慶新正7,又仍用寅正8。改春聯燃紙炮,成迎歲之儀。紙炮封硝藥以紅紙,似兒童所玩煙火,古爆竹之遺也。人家皆貼門兩柱以聯句紅紙,每歲大除新之,呼曰春聯。元旦則人持紅刺9,踵門申賀,家家團欒10飲博,歇業者數日。然在路上亂醉放呼失恒態者,雖役夫賤隸11幾希矣。)(其七)
清明時節雨初收,士女相携上壟邱12。東客不關南國事,春風走馬儘遨遊。(臺人冢墓概長六七尺,高二三尺,盛土為填,置片石於端,以表姓名,累累於道傍田圃間,蓋古九原13之遺也。但如舉人、進士及官紳富豪,則為土饅頭,賁14以翁仲15石馬等,以清明節,相率上墓。焚銀楮16,奉香火以祭,猶東俗彼岸掃墓也。)(其十六)
【題解】
本組詩為七言絕句,載於《臺灣教育會雜誌》。〈城南雜詩〉共四十二首,依詩前序言,可推知創作於1903-1904年之間,後於1907年分八期連載於《臺灣教育會雜誌》上。
〈城南雜詩〉以描寫臺北風土為主,兼敘個人生活雜感,詩末皆有註,說明詩作相關背景或資料。本書選錄三首,第一首描寫新年期間,門戶遍插日本國旗,眾人呼喊萬歲之景,並抨擊日本同鄉過於好飲不知節制,常在街頭因酒發顛,還得勞動警察前來處理的醜態。第二首則紀錄臺灣人過年的狀況,指出雖然已經頒布新曆,但臺人仍依循舊曆年過年節,年節期間除張貼門聯桃符外,還會手持拜帖往訪親友。此外,註語中還稱讚臺人飲酒有度,絕無放浪失態的模樣,與日人對比,年俗習慣顯然不同。第三首則記錄臺灣清明掃墓習俗與墓葬形制的特色,並指出日人並無清明節祭掃的習俗,正好藉著春風遊賞周遭風光。
【作者】
中村櫻溪(1852-1921)
【注釋】
1.嵩呼:漢書記載,漢武帝登嵩山,隨行官吏聽聞三次高呼萬歲之聲。後臣子祝頌帝王,高呼萬歲,稱為「嵩呼」。
2.東人:指日本人。
3.軍政習氣:日治初期,因征臺之故,臺灣總督府官僚中,出身軍旅者眾多,故作者稱之為「軍政」。習氣,此處意指軍人粗放、不拘禮教的風氣。
4.舊王正:指農曆新年。王正,王朝欽定曆法的正月,特指元月元日。
5.屠蘇:酒名,中國古代風俗,於農曆正月初一飲用屠蘇酒。
6.旭旗:即旭日旗,以旭日綻放光芒為圖形,是日本代表性的軍旗。
7.新正:陽曆正月。
8.寅正:農曆正月。
9.紅刺:用紅紙所書之名片。
10.團欒:團聚。
11.賤隸:地位低下的役隸。
12.壟邱:墳墓。
13.九原:原指春秋時代晉國卿大夫的墓地,後泛指墳場而言。
14.賁:音ㄅㄧˋ,裝飾之意。
15.翁仲:原為銅像或石像的泛稱,此處者專指鎮墓石人像。
16.銀楮:楮,即紙,因楮皮可製皮紙,故有此代稱。銀楮,即銀紙,指冥幣紙錢。
【延伸閱讀】
1.籾山衣洲,〈除夕〉,《臺灣風俗詩未是藳》未出版手稿。
2.籾山衣洲,〈甲辰元旦〉,《臺灣日日新報》,1904年1月9日,1版。
3.小泉盜泉,〈清明〉,《盜泉詩稿》。
(張明權)