胡虜1腥塵遍九州2,忠臣義士懷悲愁。
既無博浪子房擊3,須效中流祖逖舟4。
故國山河盡變色,舊京宮闕化成丘。
復仇雪恥知何日,不斬樓蘭5誓不休。
【題解】
本詩為七言律詩,收入《全臺詩》第壹冊,首見於《東壁樓集》。永曆17年(1662)鄭成功收復臺灣,未及一年便在臺灣逝世。鄭經繼位後,承續父志,時時刻刻不忘復明大業。清廷曾派使者勸降,鄭經堅持不薙髮、不登岸、仿朝鮮例為藩屬國,雙方和談破局。此詩清楚表明收復失土的心志,誓言掃蕩滿清異族,大有漢賊不兩立的氣魄。儘管鄭經自言「復仇雪恥知何日,不斬樓蘭誓不休」,將永遠與滿清抗爭到底,但永曆28年(1674)鄭經聯合三藩大舉反攻,卻仍以失敗告終,在永曆34年(1680)敗退回臺。經此一役後,鄭經縱情詩酒,以此消愁,再也無心國事,於永曆35年(1681)元月病故。雖然鄭經在臨終前已知復國無望,但此詩的存在意義,見證鄭經曾經有過的滿腔熱血,也讓後人更瞭解鄭經的內心世界。
【作者】
鄭經(1642-1681)。見〈滿酋使來,有不登岸、不易服之說,憤而賦之〉。
【注釋】
1. 胡虜:原指北狄,此借指滿清。
2. 九州:代指中國。
3. 既無博浪子房擊:張良,字子房。漢初名臣。本是韓國公子,秦滅韓,良欲為韓報仇,乃使人擊始皇於博浪沙,不中,遂更姓名,隱於下邳,而受太公兵法於圯上老人。後為高祖策畫定天下,封留侯,晚好黃老,學辟穀之術。卒諡文成。此句意指既然身邊沒有像張良這樣的謀臣。
4. 須效中流祖逖舟:晉朝祖逖率軍北伐,渡江至中流時,擊打船槳而立誓恢復中原。典見《晉書‧祖逖傳》。此句意指那麼我必須效法祖逖收復失土、報效國家的精神。
5. 斬樓蘭:樓蘭,古西域國名。漢元封三年內附。遺址在今新疆維吾爾自治區若羌縣境,羅布泊的西北角。漢代時,樓蘭位於通西域南道上。因居漢與匈奴之間,常持兩端,或殺漢使,阻通道。元鳳四年,漢朝使者傅介子斬樓蘭王安歸,漢另立尉屠耆為王,改國號為「鄯善」。典見《漢書‧西域傳上》。後亦借用為殺敵立功之典。王昌齡〈從軍行〉七首之四:「黃沙百戰穿金甲,不破樓蘭終不還。」
【延伸閱讀】
1. 朱術桂〈絕命詞〉,《全臺詩》第壹冊。
2. 鄭經〈滿酋使來有不登岸不易服之說憤而賦之〉,《全臺詩》第壹冊。
3. 鄭成功〈復臺〉,《全臺詩》第壹冊。
(余育婷)