魚龍草木1畏威名,雞犬桑麻2慶再生。燕頷虎頭3班定遠4,鯤身5鹿耳6鄭延平7。孤城8斗絕9三千里,一將強於百萬兵。耿耿丹衷10惟許國11,皇天12應鑒13此精誠。
【題解】
本詩為七言律詩,收入易順鼎《魂南集》。思痛子《臺海思慟錄》提到:「先是,景嵩因糧餉不敷、兵力不足,派員紳四去乞餉。南洋大臣張之洞派河南候補道易順鼎、候選主事陳曇帶餉銀十五萬兩以為接濟;並函致景嵩,略謂「民主(按指唐景崧)既遁,臺民猶奮拒敵人,其忠義勇敢甚堪嘉尚!君不忍捨去,亦能支持數月,實深欽佩!』乙未割臺戰役之初,唐景崧遁逃,然而中部黎景嵩領新楚軍,臺灣義軍吳湯興、姜紹祖、徐驤等將領與南部的劉永福黑旗軍形成抗日陣線。當時易順鼎便在臺人激憤的氛圍之下,寫下這首〈贈臺將〉,一則藉以激勵士氣,以抗日軍;一則藉以敬告清廷,臺民忠義。感嘆之情,溢於筆尖。
【作者】
易順鼎(1858-1920),字實甫,又字中碩,自號眉伽、哭庵。湖南龍陽人。1875(光緒元年)舉人。光緒21年(1895)中日馬關條約簽訂後,易氏曾兩次上書都察院條陳時務,力陳不可割地賠款。割臺議定後,更自動請命於光緒21年5月、7月間兩度攜軍餉赴臺灣,協助臺南劉永福、臺中黎景嵩等抵抗日軍接收。其著作《魂南記》是以日記形式,記錄自光緒21年5月1日請命赴臺,至9月劉永福內渡福建為止的抗日經過。〈魂南集〉則是當時經各地吟詠所作。易順鼎平生詩作近萬首,結集成冊者有20餘種,其中《四魂集》共分五卷,含〈魂北集〉、〈魂東集〉、〈魂南集〉、〈歸魂集〉、〈魂南記〉等。
【注釋】
1. 魚龍草木:魚龍,水族統稱;草木,植物統稱。此處暗諷乙未攻臺時,日本近衛師團的士兵與將領。
2. 雞犬桑麻:本指鄉野田園生活,在此指臺灣百姓。
3. 燕頷虎頭:形容人容貌生得威儀、有富貴之相。
4. 班定遠:指漢代名將班超。
5. 鯤身:鯤鯓原作鯤身,指圍繞著潟湖、內海的沙洲,即濱外沙洲。也可略稱為沙汕地形,或簡稱汕。在臺灣,由於西南沿海擁有豐富的沙洲與潟湖地形,自古以來在當地(尤其臺南市海濱)便出現許多以「鯤鯓」為名的地名。如一鯤身、南鯤身。
6. 鹿耳:指臺灣府城船舶進出要塞鹿耳門。
7. 鄭延平:明末永曆帝封鄭成功為延平王。
8. 孤城:孤立的城。孤城在此意指臺灣。
9. 斗絕:本指陡峭險峻、與世隔絕的偏僻之處。此指臺灣地處偏遠。
10. 耿耿丹衷:意指極為忠誠、赤誠的心。
11. 許國:應為以身許國,即以身報國之意。
12. 皇天:皇,大。皇天為對天的尊稱。
13. 鑒:明查。
【延伸閱讀】
1. 易順鼎〈臺舟感懷〉,《魂南集》。
(王嘉弘)