(將行矣,草此數章聊寫積憤,妹倩張君1請珍藏之。十年之後,有心人重若拱璧2矣!海東遺民草。)
宰相有權能割地3,孤臣無力可回天4。扁舟去作鴟夷子5,回首河山意黯然6。(其三)
從此中原恐陸沉7,東周積弱8又於今。入山冷眼觀時局,荊棘銅駝9感慨深。(其四)
【題解】
本組詩為七言絕句,收入丘逢甲《嶺雲海日樓詩鈔》,此詩序為「將行矣,草此數章聊寫積憤,妹倩張君請珍藏之。十年之後,有心人重若拱璧矣!海東遺民草。」丘逢甲在乙未割臺之役時,為臺灣重要的抗日領袖,但在日軍進軍中部地區時,卻內渡大陸。此事為當時許多臺灣抗日人士所不解,但丘逢甲內渡之後,詩作相當豐富,與黃遵憲並稱詩壇二傑。此詩共有六首,為丘逢甲最著名的作品,而每每回顧乙未割臺歷史時,總是會將此作拿來當成臺灣人抗日卻得不到清廷奧援的無奈心情的最佳註解。
【作者】
丘逢甲(1864-1912)。見〈臺山有虎謠〉。
【注釋】
1. 妹倩張君:指丘逢甲三妹丘燕玉與妹夫張曉峰,丘逢甲抗日事敗後,內渡前曾訪張宅學海軒(大門扇有丘手書「學古有獲,海門共登」對聯),並且受張家協助,從臺中塗葛崛港出海內渡中國。
2. 拱璧:兩手合抱的大塊璧玉。比喻非常珍貴的寶物。
3. 宰相有權能割地:指李鴻章於馬關條約割讓臺澎列島之事。
4. 孤臣無力可回天:指臺灣人民雖然奮力抵抗日軍,但終告失敗。
5. 鴟夷子:春秋時范蠡因自稱鴟夷子皮,故後人稱為「鴟夷」。此指丘逢甲預效范蠡要雲遊四海之意。
6. 黯然:失意落魄。
7. 陸沉:比喻國土淪陷。
8. 東周積弱:借古諷今,指清廷局勢如東周時期,群雄並起稱霸,中央積若不振。
9. 荊棘銅駝:形容國土淪喪後殘破的景象。
【延伸閱讀】
1. 丘逢甲〈春愁〉,《嶺雲海日樓詩鈔》。
(王嘉弘)